یکی از قدیمیترین سازهای موجود ، نی ایرانی معروف به نی هفت بند می باشد. صدای آسمانی و دل نواز نی ، یکی از دلایلی است که این ساز قدیمی را تا به امروز زنده نگه داشته است. بعد از دهه ?? و تا اواسط دهه ?? هجری شمسی که شاهد پیشرفت نوازندگی در نی و استفاده نی در بسیاری از آثار موسیقی بودیم ، متاسفانه بار دیگر نی ایرانی از موسیقی ایرانی فاصله گرفته و در آثار اخیر موسیقیدانان کشور ، کمتر صدایی از نی به گوش می رسد و نقش آن کم رنگ تر شده است. نی ، دارای محدودیت هایی در نوازندگی و اجرا می باشد و چون سازی است بسیار قدیمی و ساده ، دارای امکانات کمی برای صداسازی است. مثلا عدم وجود نت "سی" برای تکمیل یک گام در صدای بم. نوازندگان حرفه ای صدای نت سی را از سر نی خارج می کنند. برای توضیح بیشتر :

وقتی تمام سوراخ های نی را با انگشت بسته نگه می داریم و در آن می دمیم ، صدای نت دو از آن خارج می شود و با بازکردن سوراخ ها به ترتیب صدای نت های " ر - می کرن - فا - فا دیز - سل " و در آخر با باز گذاشتن تمام سوراخ ها ، صدای نت لا شنیده می شود. بنابراین گام موسیقی نا تمام می ماند. نت باقی مانده یعنی "سی" با یک حرکت تکنیکی در نوازندگی ، از سر نی و نزدیک دهان نوازنده ، نواخته میشود و البته با توجه به مهارت نوازنده و تجربه او ، این صداها دارای تفاوت هایی است. به هر طریق ، از گذشته تا به امروز راه های مختلفی برای برطرف کردن این مشکل مطرح شده است :

مثلا ایجاد یک سوراخ بالاتر از سوراخ انتهایی ، تقریبا وسط نی ! و یا بعضی از اساتید پیشنهاد ساخت "نی کلید دار" که دارای کلیدی برای اجرای نت "سی" می باشد را ، داده بودند. هر کدام از این راه حل ها به علتی مورد استفاده قرار نگرفته است. علاوه بر نکته گفته شده ، مساله دیگری نیز وجود دارد و آن نبود ربع پرده و نیم پرده ( البته به غیر از فا و می ) بر روی سوراخ های نی است که نوازنده باید با مهارت و تجربه کافی با استفاده از انگشتان خود و گرفتن نیمی از سوراخ ، صدای های میانی بین نت ها را ایجاد کند. مساله دیگر این است که نی قابلیت اجرای کوک های مختلف متناسب با ساز های دیگر را ندارد. که به همین علت نی را در اندازه های مختلف و کوتاه و بلند می سازند که نی های کوتاه دارای صدای زیر و نی های بلند دارای صدای بم تری می باشند. البته نی که من در بالا نت های آن را توضیح دادم ، نی سل کوک است که به نی دیاپازون هم معروف است. 

  با وجود تمام محدودیت های بالا چند نکته است که نی را متمایز از سازهای دیگر می کند و ویژگی های نامحدود آن را برای ما عیان می کند :

1.                   

2.                      

3.                   

4.                    

آتش عشق است کاندر نی ، فتاد       جوشش عشق است کاندر می ، فتاد

طریقه ساخت نی و شیوه نی سازی

?- زمان چیدن نی : نی تنها سازی است که عوامل مصنوعی در پرورش و ساخت آن نقشی ندارند. این گیاه وحشی و خودرو در دشت و بیابان های حاصلخیز می روید که به مجموعه این زمین ها « نی زار » می گویند. نی به مانند گیاهان دیگر در فصل بهار می روید و در اواخر فصل پاییز و یا اواسط فصل زمستان برداشت می شود. اگر تصمیم ساختن نی را دارید باید توجه داشته باشید که قبل از موعد رسیدن نی را نکنید. نی خوب و خوش صدا باید کاملا «رسیده» و در زمان مناسب بریده شود. اواسط فصل زمستان زمان مناسبی برای چیدن نی است موقعی که هوای سرد در درون جسم آن نفوذ پیدا کرده و جسمش حالت استخوانی به خود گرفته باشد.

?- مراحل ساخت نی : حداقل زمان ساخت نی ، یک سال بعد از چیدن است. شاخ و برگ های نی را پس از چیدن فورا اصلاح و تمیز کنید. در ابتدا مقابل آفتاب قرار ندهید. حتما باید به دور از آفتاب و در سایه نگه داری شود تا به مرور زمان به طور طبیعی در مدت تعیین شده خشک شود. سپس در اوایل تابستان به مدت یک ماه مقابل آفتاب بگذارید. بهترین و خوش صداترین نی در مناطق خشک کویری در کناره های قنات و جوی آب می روید. هنگام چیدن توجه داشته باشید که قطر نی گرد بوده و یا اصطلاحا پخ نباشد و اندازه آن ?/? ( دو و نیم ) سانتی متر باشد. یک از ویژگی های نی خوب اینست که قطر آن از قسمت بالا تا انتها به ترتیب نازکتر و بندهای آن نیز به ترتیب کوتاه تر شود. در اصطلاح به آن "دم ماری" می گویند. موقع چیدن با دقت از پایین به اندازه ?? الی ?? بند قطع کنید تا در انتخاب اندازه و کوک دلخواهتان آزادی عمل داشته باشید. از میان یازده بند ، هفت بند را انتخاب کنید و بند اول و هفتم را تعیین کنید و با چسب کاغذی بچسبانید. یکایک بندها را با فاصله ای مشخص روی اجاق گاز بگیرید سپس زیر پای تان قرار دهید و تا صاف شدن قوس نی نگه دارید. پس از صاف شدن هفت بند انتخابی را با اره مویی ببرید. داخل نی را از گره اول تا ششم با مته شماره ?? میلیمتری شوراخ کنید. ترجیحا بند اول یک میلی متر گشادتر از سوراخ بندهای دیگر باشد.

?- علامت گذاری سوراخ های نی  :

·                     نت های Mi و Sol ( سوراخ دوم و پنجم ) : اولین علامت گذاری روی بندهای چهارم و پنجم ( نت های Mi و Sol ) کمی بالاتر از چین و چروک گره صورت می گیرد.

·                     نت Fa ( سوراخ سوم ) : برای تعیین نت Fa فاصله نتهای Mi و Sol را اندازه گیری کنید. اندازه مشخص شده را تقسیم بر دو کنید و اندازه به دست آمده را 5/0 ( نیم ) سانتی متر به آن اضافه کنید. مثلا اگر فاصله دو نت Mi و Sol ده سانتی متر باشد فاصله دو نت Mi و Fa  پنج و نیم سانتی متر می گردد.

·                     نت Fadiese ( سوراخ چهارم ) : ما بین دو نت Fa و Sol نت Fadiese رار می گیرد. غلامت گذاری آن به همین شکل یعنی از نصف فاصله دو نت با 5/0 ( نیم ) سانتی متر بیشتر مشخص می شود.

·                     نت La ( سوراخ ششم ) : برای تعیین نت La فاصله دو نت Fa و Sol را اندازه گیری کنید و 5/0 (نیم) سانتی متر به آن بیافزایید.

·                     نت های D0 - Re ( سوراخ اول ) : با افزودن 5/0 (نیم ) سانتی متر به اندازه دو نت Mi و Fa نت های Re یا Do به دست می آید.

4- طرز سوراخ کردن نی  : بعد از علامت گذاری بهترین و راحت ترین وسیله برای سوراخ کردن نی دستگاه هویه برقی ??? وات است. نوک هویه را با سنگ جوشکاری تیز کنید. نوک هویه را پس از چند دقیقه روی علامت بگذارید و به آرامی فشار دهید. سپس برای جلوگیری از سوختن حاشیه سوراخ فورا دستمال نیمه خیس شده را روی سوراخ آن بگذارید و با سمباده چوب درون هر کدام از سوراخ های نی را پرداخت کنید. البته قط نوک هویه باید ? الی ?? میلی متر باشد. برای بریدن قسمت بند اول به نصف اندازه بند دوم یک سانتی متر اضافه کنید و نیز برای بند هفتم انتهای سوراخ دوم تا گره چهارم را اندازه گیری کنید و 5/0 ( نیم ) سانتی متر به آن بیافزایید.

اگر نی را کنار دیوار تکیه بدهید طبیعتا بعلت خاصیت انعطاف پذیری اش به مرور کج و قوس بر می دارد. از اینرو نی باید در درون " کاور " نگهداری شود. در صورت کج شدن سوراخ ها را با چسب ببندید و مجددا مراحل صاف کردن را انجام دهید.

نی، از سازهای بادی ایرانی است و جزو سازهای بادی می‌باشد.
نی ایرانی بر چند نوع است: دوزله، قره نی، نای هفت بند و ...
نای هفت‌بند از گیاه نی ساخته می‌شود و طوری آن را می‌برند که از سر تا ته آن شامل هفت بند شود. نی هفت‌بند یا به اصطلاح نی متشکل از ۵ سوراخ در جلو و یک سوراخ در پشت آن است که توسط انگشتان دوم و چهارم از یک دست و انگشتان اول تا چهارم از دست دیگر پوشیده می‌شوند. وسعت صدای آن به ۳ اکتاو و چند صدا می‌رسد. ۵ صدای بم(۱)، بم نرم (1p یا 1 piano )، زیر، غیث و پس غیث (تا فا) دارد که نت Si در صدای بم آن روی نی وجود ندارد و نوازندگان آن را با لب می‌نوازند.
به طور کلی نی را با جا گرفتن بین دو دندان نیش و گرد کردن زبان در پایین و پشت آن می‌نوازند اما اساتیدی همچون جمشید عندلیبی زبان را در بالا می‌گذارند.
برعکس سازهای دیگر، نی کوک ندارد و برای کوک‌های مختلف سازهای متفاوت ساخته می‌شود. به طوری که Do بلندترین و Do با ۷ فاصله کوتاهترین نی هستند. کوک نی به معنی بم‌ترین صدایی است که از خود بروز می‌دهد، مثلاً کوک Sol در حالت دست بسته (وقتی تمام سوراخ‌ها پوشیده باشند) هارمونیک Sol دارد.
در کل شیوه نی‌نوازی به دو گونه نایب اسدالله و کسایی است. از اساتید می‌توان حسن کسایی، حسین عمومی، جمشید عندلیبی، محمد موسوی، حسن ناهید و محمد علی کیانی نژاد را نام برد.

نی به عنوان تنها ساز رسمی بادی موسيقی ما، سازيست که قابليت توليد دو نوع صدای کاملا متفاوت از هم را دارد. در سازهای بادی موسيقی کلاسيک معمولا برای تغیير رنگ صدايی از وسيله اي به نام سوردين استفاده ميکنند که بنا به نظر آهنگساز از اين وسيله برای بيان بهتر حالت اجرای يک قطعه استفاده ميشود. سوردين وسيله ای است که در ساز قرار مي دهند و باعث مي شود صدای ساز به نحوی محسوس تغيير کند، به طوريکه اگر شنونده ای که با اين وسيله و کاربرد آن آشنا نباشد، تصور مي کند اين صدا از سازجديدی توليد مي شود .

در سازهای ايرانی اين وسيله تعريف نشده و اين سازها با رنگ طبيعی خود اجرا ميشوند که صرفا يک نوع صداست. مثلاً ساز تار دارای صدای مشخص و متمايز از سازهای ديگر است که نوازندگان اين ساز صرفا با همان صدای مشخص به نوازندگی ميپردازند و در ارکسترهای مختلف و در تکنوازيها شاهد صدای تعريف شده ی تار هستيم .

البته هر نوازنده ای بنا به خلاقيت خود به وسيله تغيير درتکنيک نوازندگی سعی ميکند صدای ساز خود را کمی متفاوت نشان دهد. برای مثال ميتوان به جابجا کردن زاويه و فرم مضراب توسط نوازنده ی تار اشاره کرد که در نهايت نيز تغيير بنيادی در صدای ساز به اين طريق صورت نمي پذيرد. مثال ديگر را میشود در نوازندگی تار با ناخن زد که آن هم فقط يک رنگ صدايی خاص است و با تغيير در دو صدای نی کاملا متفاوت است .

صداهای شاخص نی دو نوع است. صدای اول يا همان بم که معمولا مردم صدای نی را در اين فرم مي شناسند. صدای دوم یا همان بم نرم است. این صدا بر اساس طبقه بندی ای که سابقا" به دلیل عدم وجود نت "سی" وجود نداشته و معمولا در گذشته "بم نرم" را جزو سه صدای اصلی (براساس طبقه بندی صدایی قدیم) قرار نمیدادند ولی با تغییراتی که در ساختمان نی از سالها پیش توسط دکتر حسین عمومی در نی بوجود آمده و نت "سی" به نی افزوده شده، باید صدای اوج و غیث را در امتداد بم نرم قرار دهیم. صدای بم صدايی است با حجم صوتی بالا نسبت به اصوات ديگر نی اعم از اينکه به صورت لبی نواخته شود يا دندانی .


امروزه هنرجوي نی، ميبايست ابتدا با اين صدا، نوازندگی را شروع کنند. چون هنگامی که هنرجو سعی در توليد صدا از نی مي کند، صدايی دورگه از ساز خارج ميشود که هم شامل صدای اول(بم) و هم شامل فواصل بالای صدای دوم (همان صدای اوج و غیث سابق) است. توضیح آنکه بر اساس طبقه بندی جدید، صدای "بم نرم" از چهار رجیستر صدایی تشکیل شده است : رجیستر اول، از نت "سی" (روی خط دوم حامل با کلید فا) شروع و تا "لا" (روی خط پنجم حامل با کلید فا) ادامه دارد. رجیستر دوم، یا همان صدای اوج سابق، از نت "سی" بالای خط حامل با کلید فا شروع و تا نت "لا" (بین خط دوم و سوم حامل با کلید سل) ادامه دارد .

رجیستر سوم، یا همان صدای غیث سابق، از نت "سل" (روی خط دوم حامل با کلید سل) شروع و تا نت "می" (بین خط چهارم و پنجم حامل با کلید سل ) ادامه دارد . رجیستر چهارم، یا همان صدای پس غیث سابق، از نت "دو" (روی خط سوم حامل با کلید سل) و تا نت "فا " (روی آخرین خط حامل با کلید سل) ادامه دارد .


لازم به ذکر است که نی توانایی اجرای نت "سل" بالای خط حامل با کلید سل را هم دارد ولی بخاطر مشقاتی که اجرا کردن این نت دارد و نیز صدای نه چندان شفاف ، اکثر نوازندگان نی از اجرای این نت صرف نظر میکنند. برای اجرای این نت میبایست، خود ساز این قابلیت را داشته باشد که میزان هوا، زاویه دمیدن و فرم دهان و زبانی که مخصوص این نت است میباشد را تبدیل به صدا کند. (توضیحات بیشتر در رابطه با طریقه تولید صدای شفاف در رجیسترهای بالای صدای بم نرم در مقالات آتی داده خواهد شد .)

اگر در اين حالت مربی او سعی کند صدای ساز هنرجو را به نحوی بسازد که صدای دوم توليد شود چند اشکال پيش ميايد .

اول اينکه هنرجو در ابتدا نميتواند بين رجیستر صدایی دوم و سوم بم نرم، تفاوتی را حس کند، مگر گوش موسيقايی او قوی باشد که اغلب اينگونه نيست و اين باعث ميشود بسا مدتی فرد سعی کرده، صدای دوم را از نی درآورد ولی درعمل صدای سوم يا حتی چهارم را توليد مي کرده و خود متوجه اين موضوع نبوده. زيرا در اوايل نوازندگی، فرد نفس خود را نمي تواند به خوبی کنترل کند و معمولا هوا را با فشار زياد و نوسان بالا وارد نی ميکند .

ولی درصدای بم به علت حجم زیاد این صدا، تبدیل رجیستر اول به رجیسترهای بعدی بم به نسبت بم نرم مشلکتر است و نیاز به فشار بیشتری برای دمیدن دارد،در این حالت نوازنده مبتدی بهتر میتواند روی صدای اول برای کنترل یکنواخت کردن دمیدن مانور دهد .

صدای بم نیز به مانند صدای بم نرم، از چهار رجیستر صدایی تشکیل شده و صرفا" رجیستر اول آن که همان صدای شاخص نی است قابل استفاده میشود و رجیستر های دیگر آن به دلیل نویز زیاد کار برد آنچنانی ندارد .


البته نت های ابتدایی رجیستر دوم به دلیل اینکه شباهت زیادی با صدای اصلی بم دارند، میتوان از آنها برای امتداد رجیستر اول بم تا یک اکتاو و نیم، یعنی از نت " سی" (روی خط دوم حامل با کلید فا) تا نت "فا" (بین خط اول و دوم روی کلید سل) استفاده کرد .


دوم فردی که ابتدای نوازندگی خود را با صدای بم شروع کرده به راحتی ميتواند در ادامه صدای دوم را بسازد، زیرا پس از مدتی هنرجو کنترل دميدن در نی را بدست آورده و به ترتيب و توالی نتهای محدوده ی صوتی بم آشنا شده و صدای دوم را نيز که از نظر ترتيب نتها همانند صدای بم است، با اندکی تمرين و بدون اينکه با فواصل ديگر ترکيب شود، ميتواند اجرا کند .

صدای بم را در حالت نوازندگی دندانی نی باید صدای اصلی محسوب کرد، يعنی صدای پايه ای نی همان بم است و صداهای ديگر از مشتقات بم به حساب ميايند. برای روشن شدن مطلب و اينکه بر چه اساس صدای اصلی نی، بم است ميتوان صدای انسان را مثال زد .

صدای طبيعی و اصلی انسان همان صداييست که با آن صحبت ميکنيم و حتی در محدوده طبيعی خود آواز مي خوانيم. حال اگر سعی کنيم از حد صوتی خود فراتر رويم مجبور ميشويم با اندکی تغيير در فرم و استيل صدايی، وارد صدای ديگری شويم که اصطاحاً صدای فالست (folse ) نامگذاری شده است. در نی نيز همين تغييرات را ميتوان ديد. اگر صدای بم را همانند صدای طبيعی انسان در نظر بگيريم، رجیسترهای دوم و سوم نی همان صداهای غير طبيعی يا فالست مي باشد .

نی، از سازهای بادی ایرانی است و جزو سازهای بادی می‌باشد.
نی ایرانی بر چند نوع است: دوزله، قره نی، نای هفت بند و ...
نای هفت‌بند از گیاه نی ساخته می‌شود و طوری آن را می‌برند که از سر تا ته آن شامل هفت بند شود. نی هفت‌بند یا به اصطلاح نی متشکل از ۵ سوراخ در جلو و یک سوراخ در پشت آن است که توسط انگشتان دوم و چهارم از یک دست و انگشتان اول تا چهارم از دست دیگر پوشیده می‌شوند. وسعت صدای آن به ۳ اکتاو و چند صدا می‌رسد. ۵ صدای بم(۱)، بم نرم (1p یا 1 piano )، زیر، غیث و پس غیث (تا فا) دارد که نت Si در صدای بم آن روی نی وجود ندارد و نوازندگان آن را با لب می‌نوازند.
به طور کلی نی را با جا گرفتن بین دو دندان نیش و گرد کردن زبان در پایین و پشت آن می‌نوازند اما اساتیدی همچون جمشید عندلیبی زبان را در بالا می‌گذارند.
برعکس سازهای دیگر، نی کوک ندارد و برای کوک‌های مختلف سازهای متفاوت ساخته می‌شود. به طوری که Do بلندترین و Do با ۷ فاصله کوتاهترین نی هستند. کوک نی به معنی بم‌ترین صدایی است که از خود بروز می‌دهد، مثلاً کوک Sol در حالت دست بسته (وقتی تمام سوراخ‌ها پوشیده باشند) هارمونیک Sol دارد.
در کل شیوه نی‌نوازی به دو گونه نایب اسدالله و کسایی است. از اساتید می‌توان حسن کسایی، حسین عمومی، جمشید عندلیبی، محمد موسوی، حسن ناهید و محمد علی کیانی نژاد را نام برد.

نی به عنوان تنها ساز رسمی بادی موسيقی ما، سازيست که قابليت توليد دو نوع صدای کاملا متفاوت از هم را دارد. در سازهای بادی موسيقی کلاسيک معمولا برای تغیير رنگ صدايی از وسيله اي به نام سوردين استفاده ميکنند که بنا به نظر آهنگساز از اين وسيله برای بيان بهتر حالت اجرای يک قطعه استفاده ميشود. سوردين وسيله ای است که در ساز قرار مي دهند و باعث مي شود صدای ساز به نحوی محسوس تغيير کند، به طوريکه اگر شنونده ای که با اين وسيله و کاربرد آن آشنا نباشد، تصور مي کند اين صدا از سازجديدی توليد مي شود . 

در سازهای ايرانی اين وسيله تعريف نشده و اين سازها با رنگ طبيعی خود اجرا ميشوند که صرفا يک نوع صداست. مثلاً ساز تار دارای صدای مشخص و متمايز از سازهای ديگر است که نوازندگان اين ساز صرفا با همان صدای مشخص به نوازندگی ميپردازند و در ارکسترهای مختلف و در تکنوازيها شاهد صدای تعريف شده ی تار هستيم . 
البته هر نوازنده ای بنا به خلاقيت خود به وسيله تغيير درتکنيک نوازندگی سعی ميکند صدای ساز خود را کمی متفاوت نشان دهد. برای مثال ميتوان به جابجا کردن زاويه و فرم مضراب توسط نوازنده ی تار اشاره کرد که در نهايت نيز تغيير بنيادی در صدای ساز به اين طريق صورت نمي پذيرد. مثال ديگر را میشود در نوازندگی تار با ناخن زد که آن هم فقط يک رنگ صدايی خاص است و با تغيير در دو صدای نی کاملا متفاوت است . 
صداهای شاخص نی دو نوع است. صدای اول يا همان بم که معمولا مردم صدای نی را در اين فرم مي شناسند. صدای دوم یا همان بم نرم است. این صدا بر اساس طبقه بندی ای که سابقا" به دلیل عدم وجود نت "سی" وجود نداشته و معمولا در گذشته "بم نرم" را جزو سه صدای اصلی (براساس طبقه بندی صدایی قدیم) قرار نمیدادند ولی با تغییراتی که در ساختمان نی از سالها پیش توسط دکتر حسین عمومی در نی بوجود آمده و نت "سی" به نی افزوده شده، باید صدای اوج و غیث را در امتداد بم نرم قرار دهیم. صدای بم صدايی است با حجم صوتی بالا نسبت به اصوات ديگر نی اعم از اينکه به صورت لبی نواخته شود يا دندانی . 

امروزه هنرجوي نی، ميبايست ابتدا با اين صدا، نوازندگی را شروع کنند. چون هنگامی که هنرجو سعی در توليد صدا از نی مي کند، صدايی دورگه از ساز خارج ميشود که هم شامل صدای اول(بم) و هم شامل فواصل بالای صدای دوم (همان صدای اوج و غیث سابق) است. توضیح آنکه بر اساس طبقه بندی جدید، صدای "بم نرم" از چهار رجیستر صدایی تشکیل شده است : رجیستر اول، از نت "سی" (روی خط دوم حامل با کلید فا) شروع و تا "لا" (روی خط پنجم حامل با کلید فا) ادامه دارد. رجیستر دوم، یا همان صدای اوج سابق، از نت "سی" بالای خط حامل با کلید فا شروع و تا نت "لا" (بین خط دوم و سوم حامل با کلید سل) ادامه دارد . 
رجیستر سوم، یا همان صدای غیث سابق، از نت "سل" (روی خط دوم حامل با کلید سل) شروع و تا نت "می" (بین خط چهارم و پنجم حامل با کلید سل ) ادامه دارد . رجیستر چهارم، یا همان صدای پس غیث سابق، از نت "دو" (روی خط سوم حامل با کلید سل) و تا نت "فا " (روی آخرین خط حامل با کلید سل) ادامه دارد . 

لازم به ذکر است که نی توانایی اجرای نت "سل" بالای خط حامل با کلید سل را هم دارد ولی بخاطر مشقاتی که اجرا کردن این نت دارد و نیز صدای نه چندان شفاف ، اکثر نوازندگان نی از اجرای این نت صرف نظر میکنند. برای اجرای این نت میبایست، خود ساز این قابلیت را داشته باشد که میزان هوا، زاویه دمیدن و فرم دهان و زبانی که مخصوص این نت است میباشد را تبدیل به صدا کند. (توضیحات بیشتر در رابطه با طریقه تولید صدای شفاف در رجیسترهای بالای صدای بم نرم در مقالات آتی داده خواهد شد .) 
اگر در اين حالت مربی او سعی کند صدای ساز هنرجو را به نحوی بسازد که صدای دوم توليد شود چند اشکال پيش ميايد . 
اول اينکه هنرجو در ابتدا نميتواند بين رجیستر صدایی دوم و سوم بم نرم، تفاوتی را حس کند، مگر گوش موسيقايی او قوی باشد که اغلب اينگونه نيست و اين باعث ميشود بسا مدتی فرد سعی کرده، صدای دوم را از نی درآورد ولی درعمل صدای سوم يا حتی چهارم را توليد مي کرده و خود متوجه اين موضوع نبوده. زيرا در اوايل نوازندگی، فرد نفس خود را نمي تواند به خوبی کنترل کند و معمولا هوا را با فشار زياد و نوسان بالا وارد نی ميکند .
ولی درصدای بم به علت حجم زیاد این صدا، تبدیل رجیستر اول به رجیسترهای بعدی بم به نسبت بم نرم مشلکتر است و نیاز به فشار بیشتری برای دمیدن دارد،در این حالت نوازنده مبتدی بهتر میتواند روی صدای اول برای کنترل یکنواخت کردن دمیدن مانور دهد . 
صدای بم نیز به مانند صدای بم نرم، از چهار رجیستر صدایی تشکیل شده و صرفا" رجیستر اول آن که همان صدای شاخص نی است قابل استفاده میشود و رجیستر های دیگر آن به دلیل نویز زیاد کار برد آنچنانی ندارد . 

البته نت های ابتدایی رجیستر دوم به دلیل اینکه شباهت زیادی با صدای اصلی بم دارند، میتوان از آنها برای امتداد رجیستر اول بم تا یک اکتاو و نیم، یعنی از نت " سی" (روی خط دوم حامل با کلید فا) تا نت "فا" (بین خط اول و دوم روی کلید سل) استفاده کرد . 

دوم فردی که ابتدای نوازندگی خود را با صدای بم شروع کرده به راحتی ميتواند در ادامه صدای دوم را بسازد، زیرا پس از مدتی هنرجو کنترل دميدن در نی را بدست آورده و به ترتيب و توالی نتهای محدوده ی صوتی بم آشنا شده و صدای دوم را نيز که از نظر ترتيب نتها همانند صدای بم است، با اندکی تمرين و بدون اينکه با فواصل ديگر ترکيب شود، ميتواند اجرا کند . 
صدای بم را در حالت نوازندگی دندانی نی باید صدای اصلی محسوب کرد، يعنی صدای پايه ای نی همان بم است و صداهای ديگر از مشتقات بم به حساب ميايند. برای روشن شدن مطلب و اينکه بر چه اساس صدای اصلی نی، بم است ميتوان صدای انسان را مثال زد . 
صدای طبيعی و اصلی انسان همان صداييست که با آن صحبت ميکنيم و حتی در محدوده طبيعی خود آواز مي خوانيم. حال اگر سعی کنيم از حد صوتی خود فراتر رويم مجبور ميشويم با اندکی تغيير در فرم و استيل صدايی، وارد صدای ديگری شويم که اصطاحاً صدای فالست (folse ) نامگذاری شده است. در نی نيز همين تغييرات را ميتوان ديد. اگر صدای بم را همانند صدای طبيعی انسان در نظر بگيريم، رجیسترهای دوم و سوم نی همان صداهای غير طبيعی يا فالست مي باشد

برای دانلود نت دف ابتدا در سایت مشق عشق عضو شوید و سپس از قسمت دانلود نت دف مورد نظر را دانلود کنید.

برای شروع دانلود دف نوازی بر روی متن دانلود نت دف کلیک کنید.

با توجه به سوابق و مستندات تاریخی ضرب آهنگ موسیقی ایرانی در گذشته با متریک کنونی متفاوت بوده و بر اساس سیستم ایفاعی تنظیم می گردید. بر اساس بعضی نوشته ها مانند تحقیق ماللهند از ابوریحان بیرونی، به دلیل حضور تفکر ایقاعی در موسیقی قدیم ایران و هند ، اصول عروض و ایقاع احتمالا ریشه در فرهنگ آریایی داشته است. بر اساس پاره ای دیگر از مستندات ، مقامهای ضربی با نام ایقاعات درسده‌ی اول هجری به‌عنوان یک ابتکار و یک عمل نو در موسیقی دوره‌ی اسلامی پدید آمد و در اهمیت آن همین بس که مسلمانان زمانبندی موسیقی را ضربان قلب خدا می نامیدند. 
ایقاعات به دلیل تک صدایی بودن موسیقی، رشد چشمگیر داشته و شدت ضربات و رنگهای صوتی ساز های کوبه ای و پوستی در گسترش ساختار صوتی ایقاعات نقش بسزایی داشته اند. تا قرن سوم هجری خواننده و نوازنده از یک ساختار ایقاعی تبعیت می کردند اما ابراهیم بن المهدی (متوفی به سال 224 هجری قمری) طرحی پیشنهاد داد تا این دو از ساختار زمانی متفاوت استفاده کنند. در نتیجه این در هم تنیدگی ایقاعی ، موسیقی بسیار زیبا می نمود. 

بیش‌تر آوازهایی که تا پایان سده‌ی اول هجری در حجاز توسط هنرمندان مسلمان خوانده می‌شد ، حدی و نصب نام داشت که هر دو از لحن‌های موزون بوده و آنها را الحان موزونه می‌نامیدند. این آوازها بنا بر پایه‌های عروضی اشعار تنظیم می‌شدند. خوانندگان معتبر صدر اسلام از قبیل طویس ( نخستین خواننده و نوازنده بعد از اسلام در عربستان که شهرت و اعتبارش در نتیجه به‌کار بردن تمهیدهایی بود که با شنیدن آواز اسیران ایرانی در شهر مدینه برای او حاصل شده بود) و سائب خاثر ( ایرانی الاصل و نخستین کسی که همراه آواز عود به‌کار برد) و عزَّالمیلاء ( از شاگردان سائب خاثر) و نشیط پارسی کسانی بودند که هنگام خواندن آواز، به کمک دف وزن شعر را نگاه می داشتند ولی با اینحال طویس نخستین خواننده ای بود (درشهر مدینه) که در موسیقی ایقاع را به کار برد. 

این امر موجب شد که موسیقی کامل تر و مطلوب تری پدید آید و آن را غنا المتقن نامیدند. غناء المتقن دارای تمهیدهای فنی بسیاری برای موزون ساختن آهنگ بوده است. اسحاق موصلی نخستین کسی بود که آوازها را بنابر ایقاع به‌طور کامل تنظیم کرد و تغییراتی در اوزان ایقاعی داد. در بین علمای قدیم می توان از اسحاق کندی ( متوفی 260 هجری قمری ) با رساله فی اجزاء خبریه الموسیقی و حکیم ابونصر فارابی ( متوفی 339 هجری قمری) نام برد که رسالاتی مانند موسیقی الکبیر و کتاب فی احصاء الایقاع داشته و در آن، ایقاع را از جهات مختلف مورد بحث قرار داده ولی متأسفانه اثری از این کتاب در دست نیست. از صفی‌الدین ارموی ( قرن هفتم هجری) اثری گران‌قدر به نام الرساله الادوار فی‌ الموسیقی باقی مانده است. این کتاب شامل تعریف ایقاع و انواع ادوار ایقاعی، تأثیر ادوار بر گروههای مختلف مردم و غیره است.

از عبدالقادر مراغه ای ( قرن 9 هجری) نیز مستندات معتبری چون جامع الالحان ، مقاصدالالحان و شرح ادوار درباره ایقاع برجای مانده است. آن‌چه با بررسی آثار گذشتگان به خصوص عبدالقادر مراغی معلوم می‌شود این است که ریتم در موسیقی ایران، متأثر از وزن کلام موزون یا شعر پارسی است و موسیقی شناسان قدیم با تکیه به ارکان ایقاعی که در واقع رابطه‌ی بین اوزان عروضی و وزن‌های موسیقایی بوده، تئوری موسیقی خود را درباره‌ی ایقاع بیان می‌کردند. در موسیقی هند نیز زمانبندی تالای موسیقی بیشترین تاثیر را از شعر و به خصوص ساختار کششی در هجاهای زبان سانسکریت می گیرد.

ابن سینا در رساله‌ای در باب موسیقی به نام المدخل الی صناعه‌ الموسیقی می گوید :« صناعت علم موسیقی دو جزء است. یکی تألیف است و موضوع او، نغمهاست و اندر حال اتفاق ایشان و نااتفاق ایشان نگاه کنند و دو‌ّم، ایقاع است و موضوع او زمانهاست که اندر میان نغمه ها اوفتد و نقره‌هایی که یکی‌ به یکی شوند و اندر حال وزن ایشان و ناوزنی ایشان نگاه کنند و غایت اندر این هر دو نهادن لحنهاست» . 

در مورد رابطه شعر و موسیقی ، فرصت الدوله شیرازی ( قرن 13 هجری قمری) در بحورالالحان آورده است: 
« چنانکه ایقاع را ارکان است که ادوار ایقاعی از آن ها مترتب می شود اوزان اشعار را نیز ارکان است که بحور از آن ها ترتیب می یابد همان سبب و وتد و فاصله که در شعر است در ایقاع موسیقی نیز هست» .

در ایران و با رواج شیوه نت نویسی به روش غربی در اواخر دوران قاجار ، میزان بندی ترانه ها بر اساس وزن‌های 4/2، 4/3، 4/4، 8/6 انجام پذیرفت. هر چند بسیاری از ترانه های قدیمی و کهن که بر اساس ایقاع استوار بودند با میزان بندی‌های جدید همخوانی نداشتند، اما استفاده از این شیوه تا به امروز باقی مانده است. برای توصیف و تحریر ایقاع در قدیم ، 2 مدل اتانین و افاعیل به کارگرفته می شد. این دو مدل را می توان در قالب نظام Mnemonic یا یادیار ( کلماتی معنی دار یا بی معنی برای به خاطر آوردن موضوع مرتبط) با بهره گیری از Onomatopoeia یا نام آوا ( کلماتی برای شبیه سازی اصوات) گنجاند. بادید امروزین ، این دو مدل در نهایت امکان وزن خوانی یادیاری را فراهم آورده اند.

وزن خوانی یادیاری ، روشی است در جهت تبدیل و ترجمه وزن موسیقی به گفتار و نوشتار معنی دار یا بی معنی. به این ترتیب می توان ریتم را دیکته نمود و تلقین کرد یا در ذهن مرور نمود. این مدل شیوه ایست که در آن یک فاصله زمانی به معادل هجایی خود در زبان تبدیل می گردد. یادیار ، ترکیب و واژه ای است معنی دار یا بی معنی که ساختار هجایی آن متناسب با الگوی زمانی مورد نیاز بوده و زمانبندی را به زبان نوشتاری و محاوره ای تبدیل نماید.

با تبدیل ساختار ایقاعی به ساختار متروریتمیک در موسیقی ، چند مدل وزن خوانی واژگانی عمده مطرح گردیده است که میتوان از بین آنها 3 مدل را برشمرد: 
- مدل استاد حسین تهرانی با کاربرد واژه هایی مانند بله ، بعله ، یکصد و ...
- مدل وزن خوانی عددی با کاربرد واژه هایی مانند : یک ، دو ، و ، ...
- مدل ارشد طهماسبی با کاربرد لغات و افعال مرتبط با موسیقی

*ارشد طهماسبی ، محقق و نوازنده معاصر ، مدل خود راتحت عنوان وزن خوانی واژگانی معرفی نموده است، اگرچه وزن خوانی یادیاری در بر گیرنده تمام مدلهای موجود می باشد.

دف نوازی و خواندن اشعار مذهبی جزء سنن بسیار کهن عرفای منطقه غرب ایران علی الخصوص سنندج می باشد. این مراسم به طور معمول هر جمعه در محفل درویشان برگزار می شود. گذشته از آن، روزهای مبارک در تقویم مذهبی، چون عید قربان، مولود پیامبر(ص) و معـراج (بیست و هشتم رجب)، نیز می توانند موقعیّت های مناسبی برای اجرای این مراسم به حساب آیند. حضور دف نوازان به روی صحنه و در برابر تماشاچیان لطمه ای به اصالت و کیفیت کار آنها وارد نمی کند. چرا که درویشان قادری عموما مردم عادی را از تماشای مراسم خود منع نمی کنند. گاه حتّی، به خصوص در اعیاد مذهبی، با نصب بلندگو در خارج خانقاه و پخش صدای مراسم برای تمام محلّه در ارتباط گیری با مردم عادی اصرار نیز می ورزند.
   

 
     
             

هر ذکر از دو قسمت تشکیل می شود، ذکر تهلیل یا نشسته و ذکر توحید یا قیام.

ذکر تهلیل بایک آواز به وزن آزاد شروع می شود که بیشتر به صورت گفتاری آوازی است. کلام این بخش شامل صلوات، ذکر نام اولیا و معصومین و غیره است. بعد از آن نوبت به چند آواز موزون می رسد که، می تواند تمام ذکر تهلیل را دربربگیرد. هر آواز شامل یک تم کوتاه چند میزانی است بر روی اشعار کلاسیک فارسی یا کردی که به همراه چند دف مکررا اجرا می شود. قطعات پیچیده تر چیزی از یک تصنیف کم ندارند. از معروف ترین آنها می توان به، ما در دو جهان غیر خدا کار نداریم، از من چرا رنجیده ای و، باز هوای وطنم آرزوست اشاره کرد، این بخش، با تاثیرگذاری عمیقی که ناشی از قدرت مقاومت ناپذیر ریتم های اجرا شده توسط دف های پرطنین است، نوعی سماع صوفیانه محسوب می شود.

در این سماع تنها ساز ملودیکی که ممکن است مورد استفاده قرار گیرد نی است. اما، این امر رواج زیادی ندارد. در مقابل دف عالی ترین ساز مراسم و عضو جدایی ناپذیر آن به حساب می آید. قدرت صوتی این ساز در برانگیختن حال و ایجاد هیجان نقش مهمّی ایفا می کند. همچنین این ساز مقدّس دارای جنبه های نمادین بسیار نیز هست. از جمله اینکه تعداد حلقه های زنجیر آن صد و یك عدد با تعداد صفات باری تعالی مطابقت دارد.

در ذکر قیام یا توحید، که بلافاصله پس از آن آغاز می شود، همه شرکت کنندگان برمی خیزند و به همراهی دف و ساز کوبه ای دیگری که طبل یا تاس نامیده می شود به اجرای ضربی ذکرهایی از قبیل اله، حی هو،حی اله و غیره می پردازند. گاه اتفاق می افتد که بر زمینه ذکر مکرر، آوازی موزون توسّط یک یا چند درویش اجرا می شود که ترکیبی سخت زیبا و موثر پدید می آورد. سرعت در این بخش، با افت و خیزهایی، رفته رفته افزایش می یابد و اغلب در این حالت ریتم های دوتایی به طرز نامحسوسی و با افزایش سرعت به ریتم های سه تایی تبدیل می شوند. شرکت کنندگان، که از ابتدای قیام موهای بلند خود را باز کرده و روی شانه ها ریخته اند، با حرکات موزون و دم و بازدم های پر صدا ذکرهای خود را همراهی می کنند. به تدریج همگان به وجد می آیند و مراسم به مرحله ای نزدیک می شود که در آن هر کس ذکر دلخواه خود را بدون دغدغه هماهنگی با دیگران می خواند. سرعت بار دیگر افزایش می یابد و یک دقیقه قبل از پایان، با سکوت دف ها، ذکر بسیار سریعی خوانده می شود و مراسم که می تواند از سه ربع ساعت تا بیش از دو ساعت به طول انجامد، با ذکر اله اله اله هی و فاتحه پایان می یابد.

سه تار سازي است قديمي و از دسته سازهاي زهي كه در اثر ضربه ناخن انگشت سبابه به صدا در مي آيد . وجه تسميه سه تار معلوم است ؛ زيرا اول داراي سه سيم بوده و بعد ها يك سيم به آن اضافه شده است . مي گويند كه سيم چهارم را "مشتاق عليشاه " اضافه كرده و به نام او آن را " مشتاق " گويند . سه تار تشكيل شده از كاسه ، دسته و پنجه كه محل گوشي ها است. كاسه اين ساز تقريبا كروي و به شكل گلابي است كه از وسط نصف كرده باشند.

جنس كاسه از چوب درخت توت است . روي كاسه ساز صفحه نازك چوبي قرار دارد كه درروي آن نزديك دسته ساز چند سوراخ تعبيه شده است . اندازه سه تار در نواحي مختلف فرق مي كند و بطور متوسط در حدود 76 تا 80 سانتي متر است محل ارتعاش آزاد سيم يعني فاصله خرك تا شيطانك 63 سانتي متر است . روي دسته به وسيله زه باريكي پرده بندي شده است و در پهلوي دسته شياري است كه محل گره زدن زه پرده ها است .

پرده هاي اصلي با چند لا، زه پيچيده شده است كه آن را شاه پرده و پرده هاي فرعي را ميان پرده مي گويند . سه تار داراي چهار سيم است . سيم ها در انتها به سيم گير متصل بوده و پس از عبور از خرك موازي هم در امتداد دسته از شيار شيطانك رد شده و بعد از يك " زه چهار لا " كه فوق شيطانك است گذشته و به گوشي ها پيچيده مي شود . گوشي روي پنجه مخصوص سيم سفيد ( اول و سوم ) و گوشي پهلوي پنجه مخصوص دو سيم زرد ( دوم و چهارم ) است . در آزمايش هايي كه روي تارهاي مرتعش بعمل آمده معلوم شده كه سيم هايي كه با زدن مضراب به ارتعاش در مي آيد اگر محل مضراب در كنار باشد "هارمونيك " فراوان يا فركانس زياد ايجاد مي كند.

ازين جهت چنين سازي صدايي تيز فلزي دارد . در صورتي كه اگر به جاي مضراب ناخن يا انگشت را بكار بريم از عده هارمونيك با فركانس زياد كاسته شده و صدا ملايم تر به گوش مي رسد ازين جهت صداي سه تار از سازهاي مشابه لطيف تر است . سه تار داراي 25 تا 28 پرده است . وسعت صوتي آن در روي سيم اول از ( do3 تا SoI4 ) و روي سيم زرد از ( SOI1 تا Re4 ) است . براي نواختن ، سه تار را روي ران پا قرار مي دهند و با ناخن انگشت سبابه دست راست عمود بر امتداد سيم ضربه وارد ميكنند .

دانلود تكنوازي ستار با  غير لينك مستقيم

download

برای دانلود بر روی ادامه مطلب کلیک کنید.

«زبان تار»، بدیهه‌سازی سه‌تار «جلیل شهناز» با همراهی تنبک «جهانگیر ملک» در «دستگاه‌ شور»، «دستگاه سه‌گاه» و «آواز ابوعطا» است که در ۳ قطعه و به مدت زمان ۵۹ دقیقه و ۵۲ ثانیه منتشر شده است.

فهرست:
۱. بدیهه‌سازی در دستگاه سه‌گاه
۲. قطعه‌ی شور دشت
۳. بدیهه‌سازی در دستگاه‌ شور و آواز ابوعطا

دانلود

قطعه اول

27.09 MB

قطعه دوم

11.54 MB

قطعه سوم

16.46 MB

از آنجائی که اکثر هنرجویان و نو آموزان در شروع یادگیری پیانو اطلاعات کمی در مورد نحوه تمرین و یا روشهای یاد گیری یک ساز دارند داشتن آگاهی کافی و همچنین دورنمایی کلی از مسیری که پیش رو دارند می تواند به آنها در هر چه بهتر پیمودن این راه کمک کند. در این صفحه سعی کرده ام تا حد امکان به این موضوع بپردازم .
به طور کل هنرجو برای یادگیری اصولی یک ساز نیازمند فراگیری مطالب زیر است :

۱- تئوری موسیقی
محور اصلی تئوری موسیقی، بحث در مورد ماهیت، اصول، قواعد و همچنین خواندن و نوشتن و اجرای موسیقی است. همه کسانی که به نوعی به فعالیت در زمینه موسیقی می پردازند نیازمند یادگیری تئوری موسیقی می باشند. بهرمندی از دانش تئوری موسیقی در کنار فعالیت های عملی می تواند پیشرفت یک هنرجو را تضمین کند.

خوشبختانه کتاب های مختلفی در زمینه تئوری موسیقی در کشورمان منتشر شده است که هنرجو می تواند به تنهایی یا زیر نظر مربی به یادگیری مفاهیم آن بپردازد. از میان کتاب های منتشر شده در ایران شخصا کتاب "تئوری بنیادی موسیقی" تالیف پرویز منصوری را می پسندم. این کتاب در عین سادگی و روان بودن تقریبأ به همه مباحث تئوری موسیقی پرداخته است و می تواند مرجعی مناسب برای علاقه مندان به موسیقی باشد.     

۲ - سلفژ
کلمه سلفژ ممکن است برای بسیاری از هنرجویان مبتدی نا آشنا باشد. معنی این کلمه نت خوانی است. در این بخش هنرجو باید با مبانی نت خوانی به صورت تئوری و عملی آشنا شود.

برای خواندن و نوشتن موسیقی از خط مخصوص موسیقی يا خط نت استفاده می شود که همه هنرجویان برای فراگیری اصولی سازشان به آن نیاز دارند. خط موسيقي ابزار و الفبای آموزش در موسيقي است که مانند هر خط ديگري از نشانه ها و قواعد خاص خود بهره مي گيرد. از آنجا که يادگيري و تسلط  بر این خط نیازمند تمرین فراوان و همچنین صرف زمان کافی است از این رو  هنرجویان برای کسب موفقیت در سازشان باید از همان ابتدا یادگیری خط نت را  در رأس كار خود قرار دهند. 

سلفژ خود شامل دو بخش است:
الف ) سلفژ سازی و یا پارلات (Parlati )
هدف این بخش از سلفژ آشنایی هنرجو با نت های موسیقی (از بم ترین تا زیرترین در گستره صوتی- موسیقایی)، درک ریتم و ریتم خوانی ، تقویت سرعت در چشم خوانی (Sight Reading ) و تسلط وی بر اجرای نت های مورد نظر است.  
ب ) سلفژ آوازی و یا کانتات (Cantati )
بخش آوازی سلفژ تربیت گوش (Ear Training) هنرجو از نظر آوایی و درک صوت و نیز آموزش وی برای خواندن و سراییدن صحیح نت های موسیقی است.
از نظر اصول آموختن موسیقی سلفژ یکی از پایه ای ترین و تاثیرگذارترین بخش ها برای تربیت یک نوازنده و یا خواننده است. لذا عدم آشنایی هنرجو با این بخش موجب تضعیف پایه آموزش موسیقی در وی خواهد شد.

در  اینجا برای یادگیری سلفژ و تئوری موسیقی وبسایت زیر را برای علاقه مندان آشنا به زبان انگلیسی معرفی می کنم:

www.musictheory.net

همچنین برای تمرین سلفژ می توانید نرم افزار کم حجم و بسیار سودمند این وبسایت را که در قالب فایل Macromedia Flash می باشد از اینجا دانلود کنید. 

۳- تمرینات تکنیکی
هدف از تمرینات تکنیکی رفع ضعفهای اجرایی هنرجو است. این ضعف ها در ساز پیانو می تواند کندی در اجرا، ضعف انگشتان به خصوص انگشتان دست چپ در اجرای سریع و روان قطعات، هماهنگ نبودن دو دست، ضعف در تشخیص و هماهنگی ضرب و ریتم و ... می باشد. به علاوه. بسته به سطح نوازندگی هنرجو تمرینات تکنیکی مناسبی وجود دارد که موجب آشنایی وی با تکنیک های نوازندگی پیانو خواهد شد. این تمرینات با صلاحدید مربی برای هنرجو در نظر گرفته خواهد شد.

۴-قطعه
قطعه یا آهنگ اثری از یک آهنگساز است که برای ساز و یا سازهای به خصوصی ساخته می شود. هدف نهایی آموزش و تربیت یک نوازنده، اجرای این بخش است. برای هنرجویی که به درجه نوازندگی رسیده است نوع قطعه می تواند مهم نباشد و در واقع این هنرجو می تواند بسته به سلیقه و روحیات خود قطعه مورد نظرش را خود انتخاب کند. اما برای هنرجویی که در مرحله آموختن است انتخاب قطعه باید مناسب با سطح نوازندگی او باشد.
از آنجاییکه معمولا آهنگسازان در تصنیف قطعات خود اهداف آموزشی خاصی را دنبال نمی کنند ممکن است آثار ساخته شده آنها مناسب آموزش به هنرجو نباشد. بنابراین موسیقیدانان و مولفین کتب آموزشی موسیقی، برای بهره بردن از این گونه قطعات معمولا آنها را تا جاییکه به محتوای قطعه لطمه وارد نشود ساده می کنند. به اینگونه قطعات، قطعات ساده شدهSimplified Pieces () گفته می شود. به عنوان مثال اجرای بخشی از سمفونی شماره 5 بتهوون توسط پیانو و برای یک هنرجو که در مرحله آموزش قرار دارد امکان پذیر نیست. چرا که این قطعه برای ارکستر بزرگ نوشته شده است و نه برای یک ساز به تنهایی. در اینجا علاوه بر ساده کردن، باید قطعه به گونه ای تغییر یابد که مناسب اجرا توسط پیانو گردد و در عین حال یاد آوری کننده سمفونی 5 برای شنونده باشد.
در هر جلسه آموزش، مربی قطعه مناسب با توان هنرجو را برای وی انتخاب کرده و در اختیار او قرار می دهد. گرچه درخواست هنرجو برای یادگیری آهنگ مورد علاقه اش نمی تواند از از سوی مربی مربوطه نادیده گرفته شود ولی با اینحال وی باید در نظر داشته باشد که در صورتی که قطعه درخواست شده در حد توانایی او نباشد، سعی در اجرای قطعه به هر طریق و نگرفتن نتیجه مناسب می تواند انگیزه یادگیری و اعتماد به نفس را در وی کاهش دهد و چه بسا وی را از ادامه یادگیری موسیقی منصرف نماید.

۵- متود آموزشی :
براي يادگيري و تسلط بر روي يك ساز، روشها و تمارين ويژه اي وجود دارد كه مخصوص آن ساز ساخته و تأليف مي شوند كه به اين تمرين ها متود (Method ) گفته مي شود. متودها  همه مباحث و مفاهیم آموزشی را در قالب تمرینات ویژه و هدفدار  به هنرجو آموزش می دهند. همچنین متودها دارای سطوح آموزشی متفاوتی هستند و بسته به سطح نوازندگی هنرجو متود های مختلفی تالیف می شود. متود های جامع و کامل تر معمولا به صورت دوره (Course) تالیف می شوند و هنرجو را از سطوح مبتدی و پایه ای به سطوح پیشرفته و بالاتر هدایت می کنند. در این نوع متود ها معمولا همه نیازهای آموزشی یک هنرجو از جمله نت خوانی و تکنیک هم لحاظ می شود.
متود هايي كه براي شروع آموزش پيانو تصنيف مي شوند بايد شامل تمام فاكتورهاي فوق باشند. يعني علاوه بر آموزش خط نت و مفاهيم آن، به تدريج پايه هنرجو را براي يادگيري و تسلط بر ساز تقويت كنند. از آنجا كه در بيشتر موارد آموزش موسيقي از سنين پايين تر آغاز مي شود، اين متود ها بايد طوري طراحي شوند كه بتواند با هنرجو ارتباط برقرار كند. به كار بردن قطعات آشنا براي گوش كودك در كنار تمرينات تكنيكي، استفاده از شكل ها و تصاوير مناسب (در صورت امكان رنگي) و چاپ تميز و درشت خط نت از ويژگي هاي يك متود خوب براي شروع است.

از آنجایی که روند آموختن ساز به خصوص ساز پیانو که از گستردگی آموزشی بالاتری برخوردار است ممکن است موجب خستگی هنرجو شود، مولفین اینگونه متود ها سعی می کنند برای حفظ زيبايي و جذابيت کار به نوعی تمرینات آموزشی را با قطعات آشنا با گوش هنرجو تلفیق کنند به گونه ای که هم لطمه ای به قطعه اصلی وارد نشود و هم اهداف آموزشی متود تحقق یابد. معمولا متودهايي كه در قالب آهنگ هستند بيشتر مورد توجه هنرجويان به خصوص كودكان قرار مي گيرند. علاوه بر اين، همزمان با افزايش سطح نوازندگي هنرجو، قطعاتي در قالب آهنگ و متناسب با سطح توان هنرجو از سوي مربي مربوطه اش انتخاب شده و در اختيار او قرار مي گيرد تا هنرجو برای ادامه مسیر انگیزه لازم را کسب کند . اين كار علاوه بر افزايش علاقه و ذوق در هنرجو زمينه آشنايي او با آهنگسازان و سبكهاي مختلف هنري را نيز مهيا خواهد كرد.

پيشرفت يك هنرجو تا حدود زيادي به ميزان تمرين و همچنين روشي كه براي تمرين بر مي گزيند وابسته است. پس از انتخاب و پيشنهاد يك متود و یا قطعه مناسب توسط مربي، مطالب درس داده شده در هر جلسه آموزش بايد توسط هنرجو مرتبا تمرين و تكرار شوند. براي پيشرفت مطلوب زياد تمرين كردن به تنهايي كافي نيست بلكه چگونه تمرين كردن بسيار مهم تر است.  

براي يك تمرين مؤثر به چه چيزهايي بايد توجه داشت؟

تمرينات پيوسته و منظم باشند
 بهترين و مؤثرترين روش تمرين، تمرين روزانه است. به اين ترتيب كه هنرجو بايد برنامه ای مشخص و منظم براي تمرين روزانه و براي مدت معيني از روز براي خود در نظر بگيرد. شروع تمرين کمی قبل از تحويل تكاليف و فاصله زماني زياد بين هر دو جلسه تمرين به شدت از كارايي تمرينات خواهد كاست. زمان متوسط تمرين روزانه بين 30 دقیقه تا 2 ساعت در روز است كه البته اين زمان بسته به فعاليت و علاقه هنر جو ممكن است متفاوت باشد.

زمان شروع تمرين بايد مناسب باشد
 وضعيت جسمي و روحي هنرجو در هنگام تمرين بسيار اهميت دارد. افراد مختلف داراي فعاليت هاي بيولوژيكي متفاوتي هستند و زمان اوج فعاليت روزانه در افراد مختلف متفاوت است. به طور معمول، بهترين زمان براي تمرين موسيقي، عصر هر روز مي باشد.

مكان تمرين و موقعيت ساز مناسب باشد
 مكان قرار گيري ساز بايد به گونه اي باشد كه هنرجو احساس راحتي كند. محل تمرين بايد ساكت باشد تا هنرجو بتواند تمركز بهتري داشته باشد همچنين براي تمرين بايد از نور كافي و مناسب بهره برد. براي كيبورد و ارگ حتما بايد از پايه مخصوص ساز استفاده شده و ارتفاع پايه متناسب با قد هنرجو باشد براي تنظيم پايه بايد دقت داشت كه ساعد هنرجو به هنگام نواختن تقريبا در امتداد افق باشد. همچنين بايد از يك صندلي ثابت و راحت، با ارتفاع مناسب و بدون تكيه گاه براي دست استفاده شود.

پیانو های آکوستیک که از ارتعاش سیم برای تولید صوت استفاده می کنند مانند سایر سازهای زهی نظیر ویلن و گیتار باید برای داشتن صدای مطبوع کوک شوند. کوک کردن ساز پیانو در مقایسه با سازهای ذکر شده تفاوت های اساسی دارد. اولین تفاوت مربوط به تعداد سیم های این ساز می باشد که این تعداد در پیانو های استاندارد به بیش از ۲۳۰ سیم می رسد. درحالی که تعداد سیم های یک ویلن به ۴ و گیتار کلاسیک به ۶ محدود می شود! تعداد زیاد سیم های پیانو کوک کردن آن را بسیار مشکل تر می کند ولی خوشبختانه ماندگاری کوک در این ساز بسیار طولانی تر از سازهای زهی دیگر است.
پیانو های دیجیتال به دلیل داشتن سیستم تولید صوت الکترونیکی در این بحث نمی گنجند.   
قبل ازخواندن این بخش پیشنهاد می شود صفحه درباره پیانو را مطالعه فرمایید.

چرا پیانو از کوک خارج می شود؟

میزان رطوبت  و دمای هوا
مهمترین عوامل از کوک خارج شدن پیانو تغییرات، به خصوص تغییرات ناگهانی دما و رطوبت محیط است. این دو عامل بیشترین تاثیر را بر ساند بورد ساز که از جنس چوب است می گذراند. هرگاه رطوبت هوای محیط زیاد شود ساند بورد با جذب رطوبت، کمی منبسط شده و درنتیجه با فشار به بریج که انتهای سیم های پیانو به آن وصل است کوک سیم ها را بالا می برد. عکس این اتفاق زمانی که هوای محیط خشک است می افتد و ساند بورد جمع تر شده و با آزاد تر شدن سیم ها کوک پیانو کم می شود. دمای هوا عامل دیگریست که روی ساند بورد و سیم های پیانو تاثیر می گذارد. سرما و گرما  می توانند موجب تغییر حجم و اندازه جزیی این بخش های پیانو شوند. ولی همین تغییرات جزئی برای تغییر کوک ساز کافیست.          
این تغییرات معمولاً در ابتدای نیمه اول و دوم سال اتفاق می افتد از این رو ابتدای هر نیمه می تواند زمان خوبی برای کوک کردن ساز باشد. تغییرات ناگهانی دما و رطوبت محیط بیشتر زمانی رخ می دهند که سیستم حرارتی-برودتی ساختمان به دلیل ترک ساکنین آن فعال نباشد. گرچه این اتفاق گاهی به دلیل ترک طولانی تر ساختمان مانند مسافرت ناگزیر است با این حال برای جلوگیری از تغییر کوک ساز بهتر است تا حد امکان شرایط محیطی یکنواختی برای ساز فراهم کرد.        

نو بودن ساز
پیانوهای نو به دلیل خام و همساز نبودن بخش های تشکیل دهنده آن که عمدتاً از جنس چوب و فلز می باشد با سرعت بیشتری کوک خود را از دست می دهند. از این رو برای تثبیت کوک ساز ممکن است در سال اول خریداری بسته به مدل و کیفیت ساز تا ۴ بار یا بیشتر احتیاج به کوک داشته باشند.  

حرکت دادن پیانو
حرکت دادن ساز به خصوص بلند کردن آن می تواند به راحتی کوک ساز را تغییر دهد. تکان و لرزش شدید ساز به سیم ها و ساند بورد فشار آورده و موجب تغییر تنش روی آن ها شده و در نتیجه ساز از کوک خارج می شود. برای جلوگیری از این اتفاق، تغییر مکان پیانو باید به آرامی و تا حد امکان به کمک چرخ های آن انجام شود.     

نواختن با پیانو
شاید عجیب باشد ولی نواختن پیانو به خصوص زمانی که قوی می نوازید به مرور کوک ساز را تغییر می دهد. این بدان علت است که  ضربه چکش های ساز موجب ارتعاش سیم ها شده و در نتیجه این ارتعاش ها به تدریج سیم ها از کوک خارج می شوند. این عامل در مقایسه با عوامل ذکر شده فوق تاثیر ضعیف تر و تدریجی تری بر کوک ساز دارد ولی در نهایت با گذر زمان می تواند موجب از کوک خارج شدن ساز شود. به همین دلیل حتی وقتی شرایط نگهداری پیانو مناسب باشد باز هم کوک آن تغییر می کند.       

لق شدن سیم گیر ها
سیم گیرها قطعات کوچکی به شکل پین هستند که در درون چوب چند لایه (لمینیت )نصب و محکم شده اند و یک سر سیم های پیانو با آنها وصل شده است. با چرخش این پین ها کوک سیم کم و یا زیاد می شود. سیم گیر ها به دلیل فشار و تنش بسیار زیادی که تحمل می کنند به تدریج و به مقدار جزئی در جای خود می چرخند. این چرخش پین ها هرچند کوچک می تواند تاثیر محسوسی در کوک پیانو ایجاد کند. از این رو به مرور زمان پیانو کوک خود را از دست می دهد. 
در پیانو های قدیمی سیم گیرها ممکن است در طول سالیان متمادی و در اثر فشار سیم یا چرخش زیاد به دلیل دفعات زیاد کوک لق شوند. این مشکل ممکن است به مرور و برای یک یا چند پین ایجاد شود که در نتیجه نت های مربوط به این سیم ها با فاصله کوتاهی پس از کوک شدن از کوک خارج می شوند. در اینگونه موارد تنها راه حل برای رفع این مشکل کمک گرفتن از یک تکنیسین مجرب تعمیر پیانو می باشد.           

چرا و در چه بازه زمانی باید پیانو را کوک کرد؟

پیانویی که از کوک خارج می شود جدای از آزار دادن گوش نوازنده به دلیل ناهماهنگ و نا موزون بودن صداها، به تدریج انگیزه نواختن را از هنرجو خواهند گرفت. به علاوه صداهای ناهماهنگ پیانو می تواند به مرور درک و دریافت هنرجو از اصوات درست را دچار اختلال کرده و یا به زبان عامیانه گوش هنرجو را خراب کند.
کوک مرتب و به موقع پیانو همچنین به حفظ و ماندگاری پیانو کمک خواهد کرد. عملکرد سیم ها و ساند بورد پیانو با کوک مرتب و البته نواختن ساز به تدریج بهتر شده و یا به اصطلاح ساز جا افتاده می شود.       
اکثر تولید کنندگان و همچنین تکنیسین های پیانو حداقل ۲ کوک در سال را برای حفظ صدای درست ساز توصیه می کنند. با این حال بسته به نوع و میزان استفاده ای که از ساز می شود این تعداد می تواند متفاوت باشد. اگر ساز شما تنها به عنوان بخشی از مبلمان منزلتان بوده و استفاده بسیار کمی از آن می کنید ممکن است تا ۱ سال احتیاجی به کوک نداشته باشید ولی اگر حد اقل هفته ای ۱ بار با آن می نوازید شما به دست کم ۲ کوک در سال احتیاج خواهید داشت. پیانوهایی که به میزان زیاد از آن ها استفاده می شود -مانند پیانو های نوازندگان حرفه ای یا پیانوهای آموزشگاه ها و سالن های کنسرت- ممکن است هر ماه نیاز به کوک داشته باشند.
همانطور که پیشتر گفته شد، شرایط خاص مانند تغییر ناگهانی رطوبت و دمای محیط و همچنین  تغییر مکان ساز می تواند ساز را از کوک خارج کند. اگر بخواهیم این شرایط را در نظر نگیریم بهترین زمان برای کوک پیانو ابتدای هر فصل است که این کوک ها به کوک فصلی موسومند. برای پیانو هایی که به ۲ کوک در سال نیاز دارند ابتدای بهار و پائیز که شاهد تغییرات قابل ملاحظه دما و رطوبت محیط هستیم زمان مناسب کوک ساز خواهد بود.               

نمائی از اجزای داخلی یک پیانو دیواری 

چگونه باید از پیانو نگهداری کرد؟

در زیر به برخی از نکاتی که برای نگهداری پیانو باید انجام دهید اشاره کرده ام :

محافظت در برابر سرما و گرما
پیانو را باید از هر گونه وسیله حرارتی نظیر بخاری رادیاتور و ... دور نگاه داشت.  خشکی پیش از حد هوا و حرارت زیاد به راحتی می تواند آسیبهای جدی به ساند بورد و بدنه ساز که از چوب هستند وارد کند. اگر نمی توانید از خشکی هوا اجتناب کنید حتما از یک دستگاه بخارساز خانگی برای جبران رطوبت محیط استفاده کنید.   
همچنین باید از نگهداری  پیانو در هوای سرد اجتناب کرد. برای محافظت از ساز باید از قرار دادن ساز نزدیک مکان هایی که در معرض هوای سرد قرار دارند مانند درب و پنجره خودداری کرد. همچنین در فصل زمستان قبل از ترک خانه به مدت طولانی باید دمای محیط را درحد مناسبی ثابت نگه دارید.
از قرار دادن پیانو درمعرض تابش مستقیم نور آفتاب باید شدیداً خود داری کرد. این کار به مرور رنگ ساز را از بین برده و در صورت خشک بودن هوا موجب ترک برداشتن چوب یا ساند بورد ساز می شود.
به طور کل هر محیطی که انسان در آن احساس راحتی می کند برای پیانو نیز مناسب است.         

محافظت در برابر رطوبت
از قرار دادن ساز در مکان هایی که رطوبت بالا دارند باید پرهیز کرد. رطوبت بالا موجب زنگ زدن سیم ها و تاب برداشتن و تغییر شکل ساند بورد و قطعات چوپی اکشن ساز می شود. در مناطق مرطوب می توان از کیسه های رطوبت گیر در درون پیانو استفاده کرد. به طور کل رطوبت نسبی ۴۵ تا ۶۰ درصد و دمای ۲۰ درجه بدونه تابش مستقیم نور خورشید بهترین شرایط برای نگهداری پیانو می باشد.  

کوک مداوم و منظم
برای تجربه صدایی خوب و مطبوع و همچنین حفظ سازتان در یک وضعیت ایده ال باید آن را به طور مداوم و طبق برنامه منظم کوک کنید.

تمیز نگاه داشتن ساز
سازتان را برای حفظ زیبایی و جلوگیری از لک شدن، هر از چند گاه و به کمک پارچه نرم تمیز کنید. در مورد کلیدهای پیانو بهتر است از مواد پاک کننده مخصوص لوازم خانگی استفاده کنید. هنگام تمیز کردن کلید های پیانو توجه داشته باشید در صورتی که ماده پاک کننده به صورت اسپری باشد از پاشیدن مستقیم به سطح کلید ها خود اری کنید، زیرا کناره های کلیدهای پیانو معمولا فاقد روکش بوده و مایع اسپری می تواند بین کلیدهای پیانو چکیده و موجب خرابی آن ها شود. برای جلوگیری از این کار اسپری را به یک پارچه نرم پاشیده و به کمک آن کلید ها را تمیز کنید. بلافاصله پس از تمیز کردن کلیدها باید آن ها را با پارچه نرم دیگری خشک کنید. در زمانی که از ساز استفاده نمی کنید همیشه درپوش کلید ها را ببندید تا از ورود گرد و خاک و ضایعات دیگر جلوگیری شود. هرگز از مواد شوینده و حلال قوی برای تمیز کردن بدنه و کلید ها استفاده نکنید زیرا این مواد به راحتی می توانند روکش یا پولیش ساز را از بین ببرند. همچنین پارچه های زبر موجب ایجاد خراش های کوچک سطحی بر روی لایه پولیش ساز می شوند. بنابراین بهتر است از پارچه های نرم برای این کار استفاده کنید.